Avrupa Birliği Hukuku ile ilgili Kısa Bilgiler
Avrupa Birliği ve hukuku ile ilgili olarak, blog gönderilerimizi desteklemek üzere, aşağıdaki soru ve cevapları inceleyebilirsiniz.
(1) Avrupa Birliği Nedir?
Avrupa Birliği, basitleştirilmiş bir anlatımla, devletler tarafından kurulmuş bir ulusüstü örgüt olarak betimlenebilir.
(2) Ulusüstü Örgüt Nedir?
Ulusüstü örgüt, üyesi devletlerin egemenlikten gelen yetkilerini kendisine devrettiği ve kendisinin de kurumsal işleyişi çerçevesinde devredilen yetkiyi kullanarak devletleri bağlayıcı işlem yapabildiği bir oluşumdur.
(3) Avrupa Birliği Üye Devletleri Kimlerdir?
Avrupa Birliği, basitleştirilmiş bir
anlatımla, 1952/1958 tarihlerinde kurucu devletler olarak Almanya,
Fransa, İtalya, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg tarafından başlatılmıştır.
Daha sonra, genişleme olarak adlandırıldığı üzere, yeni devletler bu ulusüstü örgüte katılmıştır:
(i) 1973 yılında Birleşik Krallık, İrlanda ve Danimarka
(ii) 1981 yılında Yunanistan
(iii) 1986 yılında Portekiz ve İspanya
(iv) 1995 yılında Avusturya, İsveç ve Finlandiya
(v) 2004 yılında Çekya, Estonya, (Güney) Kıbrıs, Litvanya, Letonya, Macaristan, Malta, Polonya, Slovakya ve Slovenya
(vi) 2007 yılında Bulgaristan ve Romanya
(vii) 2013 yılında Hırvatistan
2020 yılında ise Birleşik Krallık Avrupa Birliği’nden çekilmiştir.
Dolayısıyla, Avrupa Birliği, bugün için 27 üye devlete sahiptir.
(4) Avrupa Birliği Aday Devletleri Kimlerdir?
Avrupa Birliği’ne üye olmak üzere ilan edilen aday devletler şunlardır:
(i) 1999 yılında Türkiye
(ii) 2005 yılında Kuzey Makedonya
(iii) 2010 yılında Karadağ
(iv) 2012 yılında Sırbistan
(v) 2014 yılında Arnavutluk
(vi) 2022 yılında Ukrayna, Moldova ve Bosna Hersek
(vii) 2023 yılında Gürcistan
(viii) Potansiyel aday devlet olarak Kosova
(5) Avrupa Birliği’nin Kurumları Nelerdir?
Avrupa Birliği, (2)
numaralı sorunun yanıtında görüleceği üzere, kendi kurumsal işleyişi
çerçevesinde üyesi devletlerin devrettiği yetkileri kullanarak devletleri bağlayıcı
işlem yapabilmektedir. Dolayısıyla, Avrupa Birliği, basitleştirilmiş bir anlatımla, ulus devletlerdekine benzer
biçimde yasama, yürütme ve yargı erkleri ile birbirini dengeleyen ve denetleyen
bir kurumsal yapılanmaya sahiptir.
Avrupa Birliği’nin kurumları ile ilgili olarak kısaca şu bilgiler verilebilir:
(i) Avrupa Komisyonu: Avrupa Komisyonu, AB’nin genel çıkarlarını temsil eder ve ana hatlarıyla Avrupa Birliği’nde yürütme ve idare işlevini yerine getirir.
(ii) Avrupa Parlamentosu: Avrupa Parlamentosu, Birlik vatandaşlarını ve onların siyasi görüşlerini ya da demokratik çıkarlarını temsil eder ve ana hatlarıyla Konsey ile birlikte Avrupa Birliği’nde yasama işlevini yerine getirir.
(iii) Konsey: Konsey, hükümetleri aracılığıyla üye devletleri temsil eder ve ana hatlarıyla Avrupa Parlamentosu ile birlikte Avrupa Birliği’nde yasama işlevini yerine getirir.
(iv) Avrupa Birliği Zirvesi: Avrupa Birliği Zirvesi, devlet veya hükümet başkanları aracılığıyla üye devletleri temsil eder ve ana hatlarıyla Avrupa Birliği’nin gelişimi ile ilgili genel siyasi yönelimleri ve öncelikleri belirler.
(v) Avrupa Birliği Adalet Divanı: Avrupa Birliği Adalet Divanı, Avrupa Birliği hukukunun yorumlanmasında ve uygulanmasında hukuka riayet edilmesini sağlar ve Avrupa Birliği’nde yargı işlevini yerine getirir.
(vi) Avrupa Merkez Bankası: Avrupa Merkez Bankası, Avrupa Birliği kendi para birimine sahip olduğu için, esasen Avrupa Birliği’nin para politikasının yürütülmesi ile ilgili olarak görev yapar.
(vii) Avrupa Sayıştayı: Sayıştay, Avrupa Birliği kendi bütçesine sahip olduğu için, Avrupa Birliği’nin dış hesap denetim kurumu olarak görev yapar.
(6) Avrupa Birliği Hukuku Nedir?
Avrupa Birliği, gerek
ulusal gerek uluslararası hukuktan ayrı ve bağımsız, ulusüstü nitelikli yeni
bir hukuk düzeni oluşturmuştur. Başka bir ifadeyle Avrupa Birliği özerk
bir hukuk düzenine sahiptir. Bu nedenle de Avrupa Birliği hukuk düzeninin kendine özgü kaynakları bulunmaktadır.
Avrupa Birliği hukuku, basitleştirilmiş bir anlatımla, aşağıdaki kaynaklardan oluşmaktadır:
(i) Birincil hukuk: Üye devletlerin kurucu nitelikli tasarrufları olan kurucu antlaşmalar, kurucu antlaşmaları değiştiren antlaşmalar ve katılım antlaşmaları.
(ii) İkincil hukuk: Avrupa Birliği kurumlarının yetkileri çerçevesinde kabul ettiği tasarruflar olan ve ana hatlarıyla Tüzük, Direktif ve Karar türlerindeki yasama tasarrufları, yetki devrine dayanan tasarruflar, uygulama tasarrufları.
(iii) Avrupa Birliği’nin uluslararası anlaşmaları: Avrupa Birliği’nin kurumlarının yetkileri çerçevesinde akdettiği uluslararası anlaşmalar.
(iv) Yazılı olmayan hukuk: Yazılı olmamakla birlikte, Avrupa Birliği Adalet Divanı tarafından var olduğu tespit edilen Avrupa Birliği hukukunun genel ilkeleri ile uluslararası hukukun genel ilkeleri ve uluslararası teamül hukuku.
(7) Avrupa Birliği Adalet Divanı Nedir?
Avrupa Birliği Adalet Divanı, (5) numaralı sorunun yanıtında görüleceği üzere, Avrupa Birliği hukukunun yorumlanmasında ve uygulanmasında hukuka riayet edilmesini sağlar ve Avrupa Birliği’nde yargı işlevini yerine getirir. Avrupa Birliği Adalet Divanı şu an için Adalet Divanı ve Genel Mahkemeden oluşmaktadır. Adalet Divanı ve Genel Mahkeme, Avrupa Birliği hukuku tarafından öngörülen davaları kendi aralarında bölüşmektedir. Bundan başka, Adalet Divanının kararları kesin nitelikteyken Genel Mahkemenin kararları, hukuki meselelerle sınırlı olmak kaydıyla, Adalet Divanı önünde temyiz edilebilmektedir.
(8) Avrupa Birliği Adalet Divanı Hangi Davaları Görmektedir?
Avrupa Birliği Adalet Divanı, basitleştirilmiş bir anlatımla, aşağıdaki davaları görmektedir:
(i) Görüş: Avrupa Birliği Adalet Divanı, talep üzerine, Avrupa Birliği’nin akdetmeyi düşündüğü bir uluslararası anlaşmanın Avrupa Birliği hukukuna uygun olup olmadığı konusunda (bağlayıcı nitelik taşıyan bir) görüş verir.
(ii) Ön Karar Prosedürü: Avrupa Birliği Adalet Divanı, Avrupa Birliği üyesi bir devlet mahkemesinin ön karar başvurusu üzerine, Avrupa Birliği hukukunun kaynaklarının yorumunu veya Avrupa Birliği tasarruflarının geçerlilik denetimini gerçekleştirerek, nihai kararı vermek üzere kararını ilgili mahkemeye geri gönderir. Avrupa Birliği hukukunun kaynaklarının yorumu bakımından, her bir üye devlet mahkemesi, Avrupa Birliği Adalet Divanı daha sonraki bir kararı ile dönmediği müddetçe, ön karar prosedürü çerçevesindeki önceki kararlar ile bağlı sayılır. Avrupa Birliği tasarruflarının geçerlilik denetimi bakımından, her bir üye devlet mahkemesi, geçersiz bulunan bir tasarrufu hukuka aykırı kabul eder.
(iii) İhlal Davası: Avrupa Birliği Adalet Divanı, Komisyon veya bir üye devlet tarafından, bir başka üye devlete karşı ihlal davası açıldığında, o üye devlet tarafından Avrupa Birliği hukukunun ihlal edilip edilmediğini değerlendirir ve ihlal olduğu veya olmadığı yönünde bir tespit hükmü verir.
(iv) İptal Davası: Avrupa Birliği Adalet Divanı, belirli davacılar tarafından Avrupa Birliği’nin kurumlarının, organlarının, ofislerinin veya ajanslarının üçüncü kişiler bakımından hukuki etki doğurması amaçlanan tasarruflarına karşı iptal davası açıldığında, ilgili tasarrufun geçerlilik denetimini gerçekleştirir ve geçersizlik olup olmadığı yönünde bir tespit hükmü verir.
(v) İhmal Davası: Avrupa Birliği Adalet Divanı, belirli davacılar tarafından Avrupa Birliği’nin kurumlarının, organlarının, ofislerinin veya ajanslarının hareketsizliği karşısında ihmal davası açıldığında, ilgili birimin Avrupa Birliği hukuku gereği harekete geçmesi gerekirken geçip geçmediği yönünde bir tespit hükmü verir.
(vi) Tazminat Davası: Avrupa Birliği Adalet Divanı, belirli davacılar tarafından Avrupa Birliği’ne yüklenebilir herhangi bir eylem veya eylemsizlik nedeniyle zarara uğranıldığı iddiasıyla tazminat davası açıldığında, Avrupa Birliği’nin haksız fiil sorumluluğunun doğup doğmadığı yönünde inceleme yaparak, doğduysa da tazminata hükmederek bir eda hükmü verir.
